Gloort er na 15 jaar van leegstand en verkrotting dan toch nog hoop voor Huize de Kempenaer, het bijzondere rijksmonument op Eisenhowerlaan 132? Lange tijd hebben de Gemeente en het Ministerie van Buitenlandse Zaken het verval laten gebeuren, vanwege het gebrek aan dwangmiddelen om te handhaven maar ook om weg te blijven van openlijk diplomatiek geruzie met eigenaar Saoedi-Arabië. In de loop van de tijd hebben leden van de gemeenteraad, de Haagse pers, stichting BAS en anderen luid en duidelijk gevraagd om actie, en naar verluidt komt er nu beweging in deze zaak. Alexander Weissink van Het Financieele Dagblad (d.d. 17-06-2023) heeft het uitgezocht. De Saoedische ambassadeur is erop aangesproken en de gemeente is bereid te gaan handhaven. Hoe het nu verder gaat? Saoedi-Arabië is bereid het pand verkopen. Gaat uitstel leiden tot afstel, of gaat een nieuwe eigenaar die Huize de Kempenaer terugbrengen in de oude glorie? Wij hopen met ons allen op het laatste.
De lantaarn van Huize De Kempenaer, in betere tijden Ⓒ Maarten Ruijters
Het is nog niet definitief, maar voorlopig lijkt de gang naar de bestuursrechter van het wijkoverleg en BAS en de 1400 ondertekeningen van de petitie een succes. Op 10 februari stonden het Wijkoverleg en BAS tegenover de gemeente om het onzalige voorstel voor verplaatsing van twee keer zo grote nieuwe snackcar naar het midden van het Frederik Hendrikplein te stoppen. De rechter stelde een ‘compromis’ voor: de nieuwe snackcar komt een paar meter achter de huidige, in de bosschage. De nieuwe banken kunnen blijven en het vrije zicht op het midden van het plein blijft, zoals het 115 jaar geleden bij de aanleg is bedoeld. De gemeente zal haar best doen om alle procedures te versnellen en het wijkoverleg en BAS zullen hun bezwaar intrekken. Als iedereen meewerkt en geen hindernissen opwerpt kan dit besluit over vier à vijf maanden rond zijn en krijgt eigenaar André na vijf jaar gedoe eindelijk zijn nieuwe snackcar op zijn voorkeurslocatie. Mocht er toch een kink in de kabel komen bij een van de partijen, dan zijn wij terug bij af en wordt ons bezwaar van 10 februari later alsnog inhoudelijk behandeld.
Teken de petitie tegen de verplaatsing van de snackcar naar het midden van het plein! Plaatsing van de nieuwe grote kiosk op de huidige plek, maar dan twee meter naar achteren, is de beste oplossing.
Hier geen kiosk!
Vorig jaar vertelden wij hieronder over de ontwikkelingen rond de verplaatsing van Dick’s snackcar. Het wijkoverleg en BAS zijn toen in beroep gegaan tegen de vergunning voor plaatsing midden op het monumentale Frederik Hendrikplein, met alle schade aan het beschermd stadsgezicht en ten koste van het genieten op de bankjes in het groen. Daarna bleef het lang stil.
Op initiatief van het wijkoverleg en BAS is deze zomer druk overlegd met en tussen de vier betrokken gemeentelijke diensten om tot een andere oplossing te komen en de beslissing over de definitieve plek te versnellen. Maar ook dit overleg leverde niets op.
Wel is er nu een datum voor de behandeling door de rechtbank vastgesteld op 10 februari. Het wijkoverleg heeft nu samen met BAS een petitie opgesteld om de gemeente en de rechtbank duidelijk te maken wat wij wensen als wijk.
Het nieuwe jaar begon letterlijk met een grote klap: het torentje van Frederik Hendrikplein 34 belandde in de sloopcontainer. In april 2020 initieerde BAS een breed gedragen bezwaar tegen de verleende omgevingsvergunning. De buurt, de politiek, de pers en onze bondgenoot Vereniging Vrienden van Den Haag waren verbaasd en boos dat deze aantasting van het hart van ons rijksbeschermd stadsgezicht zomaar werd toegestaan. Het traject van bezwaar en beroep bij de gemeente duurde het hele jaar 2021 en anno 2022 wachten wij nog steeds op de definitieve uitspraak van de rechter. De eigenaar van het torentje heeft in januari met deze sloop een voorschot op de uitspraak genomen – op eigen risico. Een parallel traject loopt voor de dakopbouw van Frederik Hendrikplein 30, ook daar is het wachten op de uitspraak.
Daarnaast waren er circa 30 andere bouwplannen die strijdig waren met het beschermde stadsgezicht en waar wij tegen in actie kwamen. Het merendeel dakopbouwen op markante plekken in het straatbeeld en storend zichtbare dakterrassen, en ook een aantal lelijke kunststof kozijnen in gave ensembles op mooie plekken. Wij dienden dan een zienswijze in bij de Welstand, die daarna in veel gevallen hun negatieve advies uitbrachten mede op grond van onze argumenten, òf wij maakten bezwaar tegen de verleende vergunning – met of zonder succes- òf wij deden een melding van illegale bouw bij de Pandbrigade. Hulde aan de Pandbrigade die altijd snel in actie kwam en kordaat optrad. In de helft van de gevallen lag het initiatief bij bezorgde buurtbewoners, de overige zaken kwamen in beeld doordat wij de dagelijkse gemeentelijke meldingen scherp in de gaten houden.
Het wijkoverleg vroeg onze bijdrage bij de perikelen rond Dick’s Snackcar, een ander langlopend dossier. Daarnaast gaven wij advies aan buurtbewoners met vragen over eigen bouwplannen of zorgen over de bouwplannen van de buren. Wij dienden twee WOB-verzoeken in, over de nieuwbouwplannen op de plek van garage Kettenis in de Van Beverningkstraat en over het rijksmonument Huize de Kempenaer, zwaar verwaarloosd door de ambassade van Saoedie -Arabië. De resultaten van de beide WOB-verzoeken leverden ruim na de wettelijke verplichte antwoordtermijn treurig weinig informatie op.
Verder keken wij ook over de grenzen van de wijk en naar de toekomst. Abe van der Werff was de penvoerder van een gezamenlijk rapport van de negen Haagse rijksbeschermde stadsgezichten over onze gedeelde problemen, dat deze zomer werd aangeboden aan de gemeente in de persoon van wethouder Balster. Er komt nog een vervolgcontact met de dienst Stedelijke Ontwikkeling. Ondertussen is de gemeente het inspraaktraject voor de nieuwe Omgevingswet gestart. BAS heeft in december het initiatief genomen om de gezamenlijke inbreng voor de komende Omgevingsvisie te schrijven namens de rijksbeschermde stadsgezichten en de Vereniging Vrienden van Den Haag. Daarmee zijn we aanbeland in het nieuwe jaar 2022. Wordt vervolgd!
BAS heeft samen met de wijkorganisaties van het Statenkwartier en van andere Haagse Rijksbeschermde stadsgezichten een rapport opgesteld over de vaak gelijke problemen die wij hebben met de gemeente. Wethouder Martijn Balster van Wonen, Wijken en Welzijn nam dit rapport op 12 oktober in ontvangst.
Op deze bijeenkomst in het Couvéehuis kwamen onze zorgen en ook de mogelijkheden voor verbeteringen op tafel. De problemen spelen met name bij de onzorgvuldige vergunningverlening bij bouwplannen en de inrichting van de wijk, het niet of te laat informeren van de wijk, de betrokken mede-eigenaren en omwonenden, en de gebrekkige handhaving. De gemeente doet haar best, maar weet ook niet altijd wat er speelt in de wijken, en kampt met onvoldoende capaciteit.
Wij hebben afgesproken dat dit gezamenlijke initiatief wordt voortgezet en dat wij in de (nabije) toekomst een vervolgafspraak zullen krijgen op het stadhuis. Klik hier voor de samenvatting van het rapport. Het rapport en meer achtergrondinformatie vindt u onder Haagse Rijksbeschermde stadsgezichten vinden elkaar.
De twee dubbele bankjes vooraan moeten verdwijnen voor de nieuwe kiosk – als het aan de gemeente ligt. Foto Christian van der Kooy, Platform Stad
De goed doortimmerde zienswijzen van het Wijkoverleg Statenkwartier en BAS van 2 februari hebben helaas niet geleid tot gewijzigd inzicht bij de gemeente. Op 2 maart had ook raadslid Dennis Groenewold (D66) hierover kritische vragen gesteld in de gemeenteraad. Toch kwam er op 13 april een Omgevingsvergunning voor de ongevraagde en onlogische (mis)plaatsing van de nieuwe kiosk. Ondertussen moest de gemeenteraad wachten tot 18 mei op het uitgestelde antwoord van B&W. Dit uitstel was nodig omdat B&W tijd nodig had om informatie in te winnen. Een onjuiste en vreemde gang van zaken, want ondertussen hadden B&W al wel de vergunning verleend. Dit tot verdriet van de bewoners en ook van de eigenaar van de Snackcar. Naar zijn wensen werd niet gevraagd. Hij zit ook niet te wachten op een verhuizing naar het midden van het plein en blijft het liefst staan op dezelfde plek waar ook zijn grootvader en zijn vader al zestig jaar hebben gestaan.
Het Wijkoverleg en BAS zijn in beroep gegaan, omdat hun aangedragen argumenten zonder veel onderbouwing zijn genegeerd. Nu is het wachten op de rechtbank.
Na de vergunningen voor het slopen van het hoektorentje op nummer 34 en het plaatsen van twee dakopbouwen op 34 en 30 dreigt de gemeente voor de derde keer op rij op het Frederik Hendrikplein in de fout te gaan. Dick’s Snackcar is hard toe aan een nieuwe behuizing en in 2019 heeft de eigenaar een architect opdracht gegeven voor een nieuw ontwerp. De afspraak gemaakt in de klankbordgroep van alle betrokkenen bij de herinrichting van de Fred/Aert van der Goesstraat was om deze nieuwe grotere kiosk te plaatsen in de begroeiing aan de overkant, waar hij minder in het zicht staat. BAS heeft toen op verzoek van enkele omwonenden naar het voorgestelde ontwerp gekeken en vond zowel de locatie als het ontwerp goed doordacht. Ondertussen werd de doorgaande weg heringericht met een brede looproute en twee symmetrische rijen van drie dubbele banken, mooi ingepast in de oorspronkelijke aanleg met beplanting op de hoeken en vrije zichtlijnen over het gazon.
Alles-moet-maar-kunnen op het Frederik Hendrikplein?
Maar vorige maand werd iedereen, inclusief de eigenaar van Dick’s Snackcar en de omwonenden, verrast door een ontwerpbesluit met daarin een nieuwe locatie voor de kiosk op de plaats van de eerste dubbele banken. Daarachter moet extra hoge beplanting komen, want dan zou de kiosk niet opvallen. Maar wie gelooft dat? De nieuwe – dubbel zo grote (!) – kiosk staat breed in het zicht en de vrije zichtlijnen verdwijnen. Het is gelukkig nog een ontwerpbesluit en het Wijkoverleg, dat betrokken was bij de gesprekken over de eerste locatie, heeft een Zienswijze ingediend waarin hij zijn bezwaren over de locatiekeuze en de gevolgde procedure duidelijk maakt. BAS ondersteunt deze Zienswijze en heeft hiervoor ook de monumenten- en stedenbouwkundige onderbouwing geleverd.
In het bestemmingsplan staat het Frederik Hendrikplein beschreven als beeldbepalend voor het Rijksbeschermd stadsgezicht Statenkwartier, maar dat is voor de Welstandscommissie blijkbaar niet van belang. Het ontwerp is als hamerstuk gepasseerd, net zoals de vergunningen voor 34 en 30. Wordt het niet hoog tijd dat de leden van de Welstandscommissie met Monumentenzorg in hun portefeuille een keer de fiets pakken om ter plekke zelf te bekijken waarvoor zij hun akkoord geven?
Klein nieuws, goed nieuws. Bewoners van de wijk die zorgvuldig willen omgaan met het monumentale karakter van hun woningen vragen BAS regelmatig om advies, bijvoorbeeld bij verbouwingen of aanbrengen van isolatie. Dat geven wij graag, daar zijn wij voor. In de Viviënstraat zijn recent een aantal gevels weer in authentieke staat teruggebracht door de stalen balkonhekken te vervangen door houten hekken. Maarten Ruijters heeft daarvoor op verzoek van de bewoners archiefonderzoek gedaan en het oorspronkelijke ontwerp teruggevonden.
Deze antieke glasreclame van Muratti Cigarettes heeft ongeveer een eeuw de gevel van de sigarenzaak op de Frederik Hendriklaan 152 gesierd. Op deze hoek met de Statenlaan heeft vanaf de bouw in 1906 altijd een sigarenzaak gezeten. Oorspronkelijk was het een vestiging van A. Hillen uit Delft, de oudste sigarenfabriek van Nederland uit 1770. Dit jaartal staat dan ook nog prominent boven de winkeldeur in de authentieke belettering. In 1937 ging Hillen failliet, maar ook de opvolgers waren luxe sigarenzaken. Deze zomer vertrok het sfeervolle Cigarros Adelante na ruim 30 jaar en het klassieke houten interieur is afgebroken door de nieuwe huurder. De glasplaat moet plaats maken voor een reclame van de nieuwe zaak, een herenkapsalon.
De Jugendstil reclameglasplaat is een fraai exemplaar van een zogenaamde achterglasschildering, een lastige techniek vanwege de hechting van de verf aan het glas. De glasplaat werd op de achterkant beschilderd met de afbeelding in spiegelbeeld. Het beeld werd van voor naar achter opgebouwd en tenslotte werd de zwarte achtergrond aangebracht. De afbeeldingen geven zeer gedetailleerd geschilderde originele sigarettenblikjes weer. Voor de drie merknamen, die groot op de plaat zijn geschilderd, is veel goud gebruikt, met twee kleuren blauw en rood.
Van dergelijke kleurrijke glasreclames is er nog maar een handjevol bewaard in het stadsbeeld, maar helaas vallen reclames, hoe oud en waardevol ook, niet onder monumentenzorg .
Gelukkig is de glasplaat door de eigenaar veilig verwijderd. Wat er verder mee gaat gebeuren is nog ongewis. Het is het mooist als de glasplaat toch nog wordt teruggeplaatst. Anders is het te hopen dat de eigenaar wil meewerken om de plaat in ieder geval voor het publiek te behouden. In dat geval wil het Nationaal Glasmuseum in Leerdam de plaat graag opnemen in zijn collectie. Ook de Haagse erfgoedorganisaties SHIE, Vrienden van Den Haag, Haags Historisch Museum en BAS hopen in dat geval op Leerdam als eindbestemming.
Op Eisenhowerlaan 132 staat een van de meest indrukwekkende woonhuizen van het Statenkwartier. Het is de Huize de Kempenaer, in 1909 gebouwd door de bekende architect Johan Mutters jr voor de excentrieke Jonkvrouwe de Kempenaer. Zij was schatrijk en dat is de villa aan te zien. De villa is groots in de omvang, in de rijkdom van de materialen en de detaillering van buiten en van binnen. Mutters ontwierp ook het bijzondere interieur tot en met de het meubilair. De Villa is Rijksmonument.
Zo’n 10 jaar geleden werd de Villa gekocht door Saoedi-Arabië, dat hier een nieuwe ambassade wilde vestigen. Daarvoor werd een plan ingediend voor aanbouwen en versieringen in Arabische stijl met een bijpassend interieur. Voor deze aantasting van de monumentale waarden werd -terecht- geen Omgevingsvergunning verleend en sindsdien staat de Villa leeg en verkommert met de dag. Zelfs de hoog noodzakelijke reparaties als het vervangen van kapotte ruiten gebeuren niet. De hoge stenen dakkapel met een halfrond tympaan aan de linkerzijde staat op instorten en is provisorisch gestut. Als er niet snel onderhoud wordt gepleegd rest straks alleen nog sloop. Vragen van diverse partijen aan de gemeente om een aanschrijving uit te doen om te verplichten tot onderhoud hebben geen enkel resultaat gehad. Het is voor de gemeente niet makkelijk om een vreemde mogendheid te dwingen zich aan de Nederlandse wetgeving te houden, maar het is ook niet duidelijk of de gemeente zich langs andere weg wel hard maakt voor het behoud van dit prachtige monument.
BAS heeft recent een brief aan de gemeente gestuurd met vragen naar de huidige situatie. Wij wachten nog op antwoord en laten onze vervolgacties daarvan afhangen. Tot ons plezier heeft ook de Gemeenteraad dit nu opgepakt. Judith Oudshoorn en Jan Pronk van de VVD hebben hierover vragen gesteld in de Raad.
