Het programma zoals beschreven in het vorige BASbericht is aangepast. De lezing over de architectuur van het Statenkwartier is helaas afgelast. Spreker Maarten Ruijters is tijdelijk niet beschikbaar vanwege een rugblessure. Marcel Theunissen, architectuurhistoricus met veel kennis van de 19e en 20e eeuw in Den Haag, zal de architectuurwandelingen door de wijk leiden.
TERUGBLIK 2021
Het torentje
Het nieuwe jaar begon letterlijk met een grote klap: het torentje van Frederik Hendrikplein 34 belandde in de sloopcontainer. In april 2020 initieerde BAS een breed gedragen bezwaar tegen de verleende omgevingsvergunning. De buurt, de politiek, de pers en onze bondgenoot Vereniging Vrienden van Den Haag waren verbaasd en boos dat deze aantasting van het hart van ons rijksbeschermd stadsgezicht zomaar werd toegestaan. Het traject van bezwaar en beroep bij de gemeente duurde het hele jaar 2021 en anno 2022 wachten wij nog steeds op de definitieve uitspraak van de rechter. De eigenaar van het torentje heeft in januari het recht in eigen hand genomen. Een parallel traject loopt voor de dakopbouw van Frederik Hendrikplein 30, ook daar is het wachten op de uitspraak.
Actie, actie
Daarnaast waren er circa 30 andere bouwplannen die strijdig waren met het beschermde stadsgezicht en waar wij tegen in actie kwamen. Het merendeel dakopbouwen op markante plekken in het straatbeeld en storend zichtbare dakterrassen, en ook een aantal lelijke kunststof kozijnen in gave ensembles op mooie plekken. Wij dienden dan een zienswijze in bij de Welstand, die daarna in veel gevallen hun negatieve advies uitbrachten mede op grond van onze argumenten, òf wij maakten bezwaar tegen de verleende vergunning – met of zonder succes- òf wij deden een melding van illegale bouw bij de Pandbrigade. Hulde aan de Pandbrigade die altijd snel in actie kwam en kordaat optrad. In de helft van de gevallen lag het initiatief bij bezorgde buurtbewoners, de overige zaken kwamen in beeld doordat wij de dagelijkse gemeentelijke meldingen scherp in de gaten houden.
Advies
Het wijkoverleg vroeg onze bijdrage bij de perikelen rond Dick’s Snackcar, een ander langlopend dossier. Daarnaast gaven wij advies aan buurtbewoners met vragen over eigen bouwplannen of zorgen over de bouwplannen van de buren. Wij dienden twee WOB-verzoeken in, over de nieuwbouwplannen op de plek van garage Kettenis in de Van Beverningkstraat en over het rijksmonument Huize de Kempenaer, zwaar verwaarloosd door de ambassade van Saoedie -Arabië. De resultaten van de beide WOB-verzoeken leverden ruim na de wettelijke verplichte antwoordtermijn treurig weinig informatie op.
Haagse zaken
Verder keken wij ook over de grenzen van de wijk en naar de toekomst. Abe van der Werff was de penvoerder van een gezamenlijk rapport van de negen Haagse rijksbeschermde stadsgezichten over onze gedeelde problemen, dat deze zomer werd aangeboden aan de gemeente in de persoon van wethouder Balster. Er komt nog een vervolgcontact met de dienst Stedelijke Ontwikkeling. Ondertussen is de gemeente het inspraaktraject voor de nieuwe Omgevingswet gestart. BAS heeft in december het initiatief genomen om de gezamenlijke inbreng voor de komende Omgevingsvisie te schrijven namens de rijksbeschermde stadsgezichten en de Vereniging Vrienden van Den Haag. Daarmee zijn we aanbeland in het nieuwe jaar 2022. Wordt vervolgd!
Wethouder ontvangt rapport van 9 wijken
BAS heeft samen met de wijkorganisaties van het Statenkwartier en van andere Haagse Rijksbeschermde stadsgezichten een rapport opgesteld over de vaak gelijke problemen die wij hebben met de gemeente. Wethouder Martijn Balster van Wonen, Wijken en Welzijn nam dit rapport op 12 oktober in ontvangst.
Op deze bijeenkomst in het Couvéehuis kwamen onze zorgen en ook de mogelijkheden voor verbeteringen op tafel. De problemen spelen met name bij de onzorgvuldige vergunningverlening bij bouwplannen en de inrichting van de wijk, het niet of te laat informeren van de wijk, de betrokken mede-eigenaren en omwonenden, en de gebrekkige handhaving. De gemeente doet haar best, maar weet ook niet altijd wat er speelt in de wijken, en kampt met onvoldoende capaciteit.
Wij hebben afgesproken dat dit gezamenlijke initiatief wordt voortgezet en dat wij in de (nabije) toekomst een vervolgafspraak zullen krijgen op het stadhuis. Klik hier voor de samenvatting van het rapport. Het rapport en meer achtergrondinformatie vindt u onder Haagse Rijksbeschermde stadsgezichten vinden elkaar.
Laatste stand van zaken Dick’s Snackcar
De goed doortimmerde zienswijzen van het Wijkoverleg Statenkwartier en BAS van 2 februari hebben helaas niet geleid tot gewijzigd inzicht bij de gemeente. Op 2 maart had ook raadslid Dennis Groenewold (D66) hierover kritische vragen gesteld in de gemeenteraad. Toch kwam er op 13 april een Omgevingsvergunning voor de ongevraagde en onlogische (mis)plaatsing van de nieuwe kiosk. Ondertussen moest de gemeenteraad wachten tot 18 mei op het uitgestelde antwoord van B&W. Dit uitstel was nodig omdat B&W tijd nodig had om informatie in te winnen. Een onjuiste en vreemde gang van zaken, want ondertussen hadden B&W al wel de vergunning verleend. Dit tot verdriet van de bewoners en ook van de eigenaar van de Snackcar. Naar zijn wensen werd niet gevraagd. Hij zit ook niet te wachten op een verhuizing naar het midden van het plein en blijft het liefst staan op dezelfde plek waar ook zijn grootvader en zijn vader al zestig jaar hebben gestaan.
Het Wijkoverleg en BAS zijn in beroep gegaan, omdat hun aangedragen argumenten zonder veel onderbouwing zijn genegeerd. Nu is het wachten op de rechtbank.
Dick’s Snackcar
Na de vergunningen voor het slopen van het hoektorentje op nummer 34 en het plaatsen van twee dakopbouwen op 34 en 30 dreigt de gemeente voor de derde keer op rij op het Frederik Hendrikplein in de fout te gaan. Dick’s Snackcar is hard toe aan een nieuwe behuizing en in 2019 heeft de eigenaar een architect opdracht gegeven voor een nieuw ontwerp. De afspraak gemaakt in de klankbordgroep van alle betrokkenen bij de herinrichting van de Fred/Aert van der Goesstraat was om deze nieuwe grotere kiosk te plaatsen in de begroeiing aan de overkant, waar hij minder in het zicht staat. BAS heeft toen op verzoek van enkele omwonenden naar het voorgestelde ontwerp gekeken en vond zowel de locatie als het ontwerp goed doordacht. Ondertussen werd de doorgaande weg heringericht met een brede looproute en twee symmetrische rijen van drie dubbele banken, mooi ingepast in de oorspronkelijke aanleg met beplanting op de hoeken en vrije zichtlijnen over het gazon.
Alles-moet-maar-kunnen op het Frederik Hendrikplein?
Maar vorige maand werd iedereen, inclusief de eigenaar van Dick’s Snackcar en de omwonenden, verrast door een ontwerpbesluit met daarin een nieuwe locatie voor de kiosk op de plaats van de eerste dubbele banken. Daarachter moet extra hoge beplanting komen, want dan zou de kiosk niet opvallen. Maar wie gelooft dat? De nieuwe – dubbel zo grote (!) – kiosk staat breed in het zicht en de vrije zichtlijnen verdwijnen. Het is gelukkig nog een ontwerpbesluit en het Wijkoverleg, dat betrokken was bij de gesprekken over de eerste locatie, heeft een Zienswijze ingediend waarin hij zijn bezwaren over de locatiekeuze en de gevolgde procedure duidelijk maakt. BAS ondersteunt deze Zienswijze en heeft hiervoor ook de monumenten- en stedenbouwkundige onderbouwing geleverd.
De nieuwe locatie van de veel grotere Dick’s Snackcar is op de plaats van de achterste banken, ook de hoge begroeiing komt een stuk naar voren. Weg is het vrije uitzicht op het plein met zijn monumentale bebouwing! © Marja Langenberg
In het bestemmingsplan staat het Frederik Hendrikplein beschreven als beeldbepalend voor het Rijksbeschermd stadsgezicht Statenkwartier, maar dat is voor de Welstandscommissie blijkbaar niet van belang. Het ontwerp is als hamerstuk gepasseerd, net zoals de vergunningen voor 34 en 30. Wordt het niet hoog tijd dat de leden van de Welstandscommissie met Monumentenzorg in hun portefeuille een keer de fiets pakken om ter plekke zelf te bekijken waarvoor zij hun akkoord geven?
Nieuwe balkonhekken
Klein nieuws, goed nieuws. Bewoners van de wijk die zorgvuldig willen omgaan met het monumentale karakter van hun woningen vragen BAS regelmatig om advies, bijvoorbeeld bij verbouwingen of aanbrengen van isolatie. Dat geven wij graag, daar zijn wij voor. In de Viviënstraat zijn recent een aantal gevels weer in authentieke staat teruggebracht door de stalen balkonhekken te vervangen door houten hekken. Maarten Ruijters heeft daarvoor op verzoek van de bewoners archiefonderzoek gedaan en het oorspronkelijke ontwerp teruggevonden.
Teloorgang Huize de Kempenaer
Rijksmonument in verval
Op Eisenhowerlaan 132 staat een van de meest indrukwekkende woonhuizen van het Statenkwartier. Het is de Huize de Kempenaer, in 1909 gebouwd door de bekende architect Johan Mutters jr voor de excentrieke Jonkvrouwe de Kempenaer. Zij was schatrijk en dat is de villa aan te zien. De villa is groots in de omvang, in de rijkdom van de materialen en de detaillering van buiten en van binnen. Mutters ontwierp ook het bijzondere interieur tot en met de het meubilair. De Villa is Rijksmonument.
Eigenaar Saoedi-Arabië
Zo’n 10 jaar geleden werd de Villa gekocht door Saoedi-Arabië, dat hier een nieuwe ambassade wilde vestigen. Daarvoor werd een plan ingediend voor aanbouwen en versieringen in Arabische stijl met een bijpassend interieur. Voor deze aantasting van de monumentale waarden werd -terecht- geen Omgevingsvergunning verleend en sindsdien staat de Villa leeg en verkommert met de dag. Zelfs de hoog noodzakelijke reparaties als het vervangen van kapotte ruiten gebeuren niet. De hoge stenen dakkapel met een halfrond tympaan aan de linkerzijde staat op instorten en is provisorisch gestut. Als er niet snel onderhoud wordt gepleegd rest straks alleen nog sloop. Vragen van diverse partijen aan de gemeente om een aanschrijving uit te doen om te verplichten tot onderhoud hebben geen enkel resultaat gehad. Het is voor de gemeente niet makkelijk om een vreemde mogendheid te dwingen zich aan de Nederlandse wetgeving te houden, maar het is ook niet duidelijk of de gemeente zich langs andere weg wel hard maakt voor het behoud van dit prachtige monument.
Actie van BAS en vragen in de Gemeenteraad
BAS heeft recent een brief aan de gemeente gestuurd met vragen naar de huidige situatie. Wij wachten nog op antwoord en laten onze vervolgacties daarvan afhangen. Tot ons plezier heeft ook de Gemeenteraad dit nu opgepakt. Judith Oudshoorn en Jan Pronk van de VVD hebben hierover vragen gesteld in de Raad.
Gaatjes vullen!
Wie goed oplet ziet hoe onze wijk nieuwe woningen rijker wordt. Stuk voor stuk, haast onopgemerkt. De architectuur past in het beeld van de straat, het lijkt alsof ze er altijd al hebben gestaan. Wat is hier aan de hand? Den Haag heeft woningnood en de gemeente zet in op verdichten in bestaande bouw, nu ook te zien in de beschermde stadsgezichten Statenkwartier en Duinoord. Eigenaren van garageboxen of andere lage bedrijfspandjes tussen de bouwblokken grijpen hun kans om deze te slopen en te vervangen door nieuwe woningen of appartementen van drie bouwlagen hoog. Op het eerste gezicht is het een verbetering als een verwaarloosd en leegstaand pandje wordt vervangen door goed verzorgde nieuwbouw.
Maar let wel: stedenbouwkundig is het vaak een achteruitgang als de open ruimte tussen de bouwblokken kleiner wordt en het oorspronkelijke profiel van de straat versmalt. Bij de aanleg van het Statenkwartier wilde men het landelijke karakter van de nieuwe wijk in de duinen juist benadrukken door het toelaten van licht en lucht en het bouwen van open in plaats van gesloten bouwblokken. In het bestemmingsplan is voor deze ‘tussenruimten’ de bestaande bestemming en hoogte vastgelegd. Wil men een andere bestemming en de hoogte in dan moet daarvoor een ontheffing worden verleend en de ervaring leert dat de gemeente vaak soepel is in het verlenen van ontheffingen.
Van Beverningkstraat
hoek Willem de Zwijgerlaan
Op dit moment speelt het vervangen van de pandjes van garage Kettenis door nieuwbouwappartementen in de Van Beverningkstraat op de hoek van de Willem de Zwijgerlaan. Laten we alert blijven op deze ontwikkeling. BAS wil in gesprek met de gemeente over de uitgangspunten en randvoorwaarden bij dit gaatjes vullen.