BAS in actie
Het Statenkwartier is Rijksbeschermd stadsgezicht en het is de taak van de gemeente de kwaliteit van de architectuur en het stadsbeeld te behoeden voor ingrepen die daaraan afbreuk doen. Meestal gaat het goed, maar helaas zijn er ook missers. Ook in 2024 vond BAS het regelmatig nodig in actie te komen. Of op eigen initiatief, of na een tip of verzoek van bezorgde bewoners. In het geval van verwaarlozing of illegale bouw doen wij een melding of handhavingsverzoek bij de gemeente. Bij vergunningaanvragen waarbij het stadsgezicht wordt aangetast gaan wij in gesprek of dienen wij een zienswijze in. Als zo’n ongewenste vergunning toch wordt verleend is de volgende stap om bezwaar te maken bij de gemeente. In 2024 kwamen wij in totaal 19 keer in actie, waarvan een aantal zaken die overliepen van 2023. Daarvan vijf keer met het indienen van een bezwaar. Al met al heeft de helft van de acties van BAS tot het gewenste resultaat geleid.
Langlopende acties
Drie zaken springen eruit, vanwege de grote aanslag op het stadgezicht en de stroperigheid van de besluitvorming. Alle drie zo belangrijk dat wij uiteindelijk de gang naar de rechter nodig vonden om een goede afloop te bereiken. Het gaat om Rijksmonument Huize de Kempenaer, de plaatsing van Dick’s snackcar op het Frederik Hendrikplein en – vanaf 2020! – de sloop van torentje op Frederik Hendrikplein 34. Over de goede afloop van Dick’s snackcar heeft u kunnen lezen in eerdere berichten, zoals ook over onze acties voor het torentje en Huize de Kempenaer. Voor beide zaken is het nog steeds wachten op een datum voor de zittingen. In deze drie zaken heeft BAS samengewerkt met het Wijkoverleg, de Vereniging Vrienden van Den Haag en de Vereniging Monumentaal Erfgoed, in wisselende combinaties.
De pijnpunten
De pijnpunten bij de verbouwing en vernieuwing van panden, óf met een vergunning óf zonder (= illegale bouw), vallen grofweg in vijf categorieën.
1 Vervangen van kozijnen, ramen en deuren. “Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht.” Al te vaak worden de originele houten kozijnen met hun fijne profilering vervangen door platte kunststof kozijnen, of verschijnt een groot raam in plaats van de originele raamindeling met roeden of spijlen. Mensen weten vaak niet dat ook met isolatieglas en zelfs met kunststof kozijnen het authentieke gevelbeeld goed in stand kan blijven.
2 Glas-in-lood. Bij het aanbrengen van isolatieglas en nieuwe kozijnen verdwijnt steeds vaker glas-in-lood in de afvalcontainer, terwijl er ook oplossingen zijn om het glas-in-lood te handhaven. Glas-in-lood wordt niet overal expliciet genoemd in de beschrijving van het beschermd stadsgezicht, en daar wordt misbruik van gemaakt.
3 Dakopbouwen en dakterrassen. Daarover is altijd al veel rumoer geweest. Wat niet zichtbaar is van de straat is geen probleem. In alle andere gevallen hangt het van de situatie af. Meestal is het een verstoring van het straatbeeld en mag het niet, maar door beslissingen en gedoogsituaties uit het verleden is het vaak onduidelijk wat nu wel en niet mogelijk is.
4 Installaties zoals zonnepanelen en warmtepompen. Duurzaamheidsmaatregelen zijn een goede zaak, maar soms gaat het verkeerd waar het voor hetzelfde geld ook goed kan gaan. Niet iedereen beseft dat voor veranderingen zichtbaar vanaf de straat een omgevingsvergunning nodig is. Zonnepanelen mogen niet zichtbaar zijn vanaf de straat, en dat geldt ook voor warmtepompen en airco’s, die soms lukraak tegen een mooie gevel worden aangeplakt.
5 Achterbouwen op binnenterreinen. Een nieuwe trend, en helaas een lacune in de omschrijving van het beschermd stadsgezicht. Dit mag tot 4 meter hoog en 4 meter diep. Geen gezicht voor de buren, en het doet afbreuk aan de stedenbouwkundige uitgangspunten van onze wijk. Die zijn gebaseerd op licht en ruimte en open binnenterreinen. Het Wijkoverleg maakt zich hier hard voor en wij ondersteunen dit.
Haagse zaken
Nederland zit middenin een grote verbouwing van de regelgeving op het terrein van ruimtelijke ordening, inclusief de bescherming van cultureel erfgoed. Sinds 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht. Iedere gemeente moet een Omgevingsvisie opstellen met daarin een Omgevingsplan met het toekomstbeeld tot 2050. Vanaf 2024 kan de stad stapsgewijs inspreken over de ontwerp Omgevingsvisie, wat moet leiden tot het vaststellen van de Omgevingsvisie door gemeenteraad later in 2025. BAS heeft in het hele traject vanaf het begin in 2021 haar bijdragen geleverd. In 2024 aan het onderdeel Participatieverordening en aan de opeenvolgende versies van de Omgevingsvisie. Op dit moment (2024 en 2025) staat ook het onderdeel Nota Omgevingskwaliteit met daarin de bescherming van erfgoed op de agenda. Wij overleggen met de gemeente, spreken in en schrijven commentaren. Wij werken samen met het Wijkoverleg, andere (rijks)beschermde stadsgezichten en de Vrienden van Den Haag.
Druk op het Statenkwartier
Den Haag heeft nu 568.000 inwoners en moet doorgroeien met 100.000 bewoners in 2050. Dit geeft veel druk op de bestaande bebouwing en de schaarse ruimte. Daarvoor zijn drie ‘makkelijke’ oplossingen: hoogbouw, woningsplitsing en optoppen. In onze wijk met zijn hoge bebouwingsdichtheid is geen hoogbouw voorzien. Woningsplitsing is mondjesmaat aan de orde, maar het zogenaamde optoppen met extra woonlagen is nu gemeentelijk voorkeursbeleid. Dit is een ingreep die in onze wijk weinig oplevert aan extra woningen maar wel schade kan doen aan de oorspronkelijke architectuur en straatbeeld. Wij blijven alert.
